وریابە گوێبیستی ئەم حاكمانە نەبیت!

یاساو دەستورو بەرنامەی وڵات –لەفەرهەنگی ئیسلامیدا– هەر دەبێ بەپێی قورئان‌و فەرمودە لەبێژنگدراوەكان بێ، گوێڕایەڵیی‌و ئیتاعەی حاكم‌و بەڕێوەبەری وڵاتیش پابەندە بەئەندازەی پابەندبونی ئەو بەرنامەو حاكم‌و فەرمانبەدەستانە بەئیسلامەوە، بۆیە هەركات لێیانلاداو لاڕێبون، ئیتر لەو دەمەدا بەگوێكردن‌و بەڵێ بۆ كردنیان‌و جێبەجێكردنی فەرمانیان حەرام‌و قەدەغە دەبێ، ئەگینا -ئەو گوێگرو ئەرێكارە بۆ قسەیان– وەك ئەوان دەبێ، وەك خوای گەورە دەفەرموێت: (وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ) اڵانعام: ١٢١.

1-ئیبنوكەسیر لەتەفسیرەكەیدا دەفەرموێت: " أي حيث عدلتم عن أمر الله لكم وشرعه إلي قول غيره فقدمتم عليه غيره، فهذا هو الشرك، كقوله تعالي: (اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ) التوبە: ٣١.

واتە: بۆ هەر جێگەو شوێنی تر لەبڕیارو شەریعەتی خوا لابدەن‌و قسەو وتەی كەسێكی دی وەرگرن, ئەوا فەزڵی ئەو كەسەتان بەسەر وتەو بڕیاری خوادا داوە, دیارە ئەمەیە هاوبەشدانان بۆ خواو لادان لەبەرنامەی ئەو, چونكە ئەو كاتەیش زاناكانی جولەكەو گاور هەرئەوەندەیان دەكرد: كە لەقسەی خوا لایاندەداو بۆ خۆیان حەڵاڵ‌و حەرامیان دەكرد, وەك ئیمام تیرمزی لەتەفسیری ئەو ئایەتەدا: (وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ) اڵانعام: ١٢١.

ئەم فەرمودەیە دێنێت: " عن عدي بن حاتم أنه قال: يارسول الله ماعبدوهم, فقال: بلي إنهم احلوا لهم الحرام, وحرموا عليهم الحلال, فاتبعوهم, فذلك عبادتهم إياهم".

عەدی دەڵێ: ئەی رەسولی خوا، كوا خۆ ئەوانە نایانپەرستن‌و سوژدەیان بۆ نابەن؟! فەرموی: كاتێ ئەوان حەڵاڵیان بۆ حەرامكردن‌و حەرامیان بۆ حەڵاڵكردن، ئەمانیش ئەرێ‌و بەڵێیانبۆكردن, ئەوا پەرستویانن.

2-  ئیمام قورتوبییش لەتەفسیری ئایەتەكەدا بەم جۆرە دەڵێ: " فدلت الَاية علي ان من استحل شيئا مما حرم الله تعالي صار به مشركا، وقد حرم الله سبحانه الميتة نصا، فإذا قبل تحليلها من غيره فقد أشرك ". ئەم ئایەتە پەنجەی خستە سەر ئەوە كە هەركەسێ شتێ لەحەرامكراوەكانی خوا حەڵاڵبكات، پێیدەبێتە هاوبەشدانەر.

3-  خاوەنی تەفسیری (روح المعانی) هەر لەتەفسیری ئەو ئایەتەدا دەڵێ: " وإن أطعتموهم –في استحلال الحرام– إنكم لمشركون، ضرورة أن من ترك طاعة الله تعالي إلي طاعة غيره واستحل الحرام واتبعه في دينه فقد أشركه به تعالي، بل يَ‌ثره عليه سبحانه ".

ئەگەر لەحەڵاڵكردنی هەر حەرامێكدا ئیتاعەیانبكەن ئەوا ئێوەش وەك هاوبەشدانەرەكانن, چونكە هەركەسێ لەبەرخاتری ئەم‌و ئەو وازبێنێ لەفەرمانی خواو حەرام حەڵاڵبكاو پەیڕەویی ئایین‌و بیروباوەڕی ئەو بكا, بەڕاستی ئەوە هاوبەشیداناوە.

پێغەمبەری سەروەریشمان موحەممەد (صلى الله عليه وسلم) دەفەرموێ:

أ‌.         " من أمركم من الولاة بمعصية فلا تطيعوا". سلسلة الَاحاديث الصحيحة.

هەر كاربەدەست‌و سەرپەرشتیارێكتان فەرمانی بەتاوانێك پێكردن, ئێوە گوێبیستی نەبن.

 ب. " طاعة الامام حق علي المر‌و المسلم, مالم يأمر بمعصية الله –عز وجل- فاذا أمر بمعصية الله فلا طاعة له". اخرجه احمد وابن ماجة/ سلسلة ألَاحاديث الصحيحة.

دەبێ هەر مرۆیەكی موسوڵمان ئیتاعەی پێشەوا بكا، بەڵام بەئەندازەی پابەندبونییەوە بەشەریعەت‌و فەرمانی خوا، جا هەركات لابداو فەرمان بەسەرپێچیی خوا بكا، ئەوا گوێڕایەڵیی بۆ نییە.

 ج. " سيلي أموركم بعدي رجال يطفؤن السنة ويعملون بالبدعة ويؤخرون الصلاة عن مواقيتها، قال عبدالله بن مسعود: يا رسول الله إن أدركتهم كيف أفعل؟ قال: تسألني يا ابن أم عبد كيف تفعل؟ لاطاعة لمن عصي الله". سلسلة الَاحاديث الصحيحة.

 واتە: بەم زوییە كاروبارتان پیاوانێ دەیبەن بەڕێوە كە دەیانەوێ سوننەت‌و رێی من بەفوی دەمیان بكوژێننەوەو كار بەبیدعە بكەن‌و نوێژەكان لەكاتی دیاریكراودا دوادەخەن. عەبدوڵڵا وتی: ئەگەر بگەم بەو رۆژە –حاكمی وا پەیدابێ- چیبكەم؟ فەرموی: ئەی: كوڕی ئومی عەبد؟ پرسیارم لەوە لێدەكەیت؟ ئەمە وەڵامتە: گوێڕایەڵیی نییە بۆ هەركەسێ یاخیی‌و سەركێشبێت لەفەرمانی خوا.

بەڵێ .. گەلێ جار پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) باسی رێزو فەزڵی فەرمانڕەوا –حاكم- دەكاو, داواشدەكا لەموسوڵمانان كە گوێبیستیبن‌و تۆزقاڵەیە لێیدورنەكەونەوە, تەنانەت با هەندێ جاریش ستەمبكەن, بەڵام بەو مەرجەی خۆیان لاڕێنەگرن‌و هەوڵی لاڕێكردنی كۆمەڵ‌و كۆمەڵگەیش نەدەن.

  4. " السمع والطاعة علي المر‌و المسلم فيما احب وكره, مالم يؤمر بمعصية الله, فإذا امر بمعصية الله فلا سمع ولا طاعة". متفق عليه.

واتە: مرۆی موسوڵمان دەبێ گوێبیست‌و ئیتاعەی ببێ، چ پێیخۆشبێ‌و چ پێیناخۆشبێ, بەئەندازەی پابەندبونی ئەو سەركردەیە بەفەرمانی خواوەو لاڕێنەبونی، جا هەركاتێ فەرمانی بەتاوانكاری كرد, ئەوا بەهیچ شێوەیەك گوێڕایەڵیی‌و ئیتاعەی نامێنێ.

  5. عوبادەی كوڕی سامت دەڵێت: " بايعنا رسول  الله (صلى الله عليه وسلم) علي السمع والطاعة في منشطنا ومكرهنا, وعسرنا ويسرنا, وأثرة علينا, وان لاننازع الَامر أهله. قال (صلى الله عليه وسلم): إلا ان تروا كفرا بواحا عندكم فيه من الله برهان". متفق عليه.

واتە: ئێمە بەیعەتی گوێبیستی‌و ئیتاعەمان لەتەك پێغەمبەردا (صلى الله عليه وسلم) بەشێوەیەكی هەمەگیری: خۆشی‌و ناخۆشی‌و تەنگانەو فەرحانە‌و هەڵبژاردنی خەڵكی شیاو بۆ فەرماندە‌و چەلەحانێ‌و ململانێ نەكردن بەرامبەر بەفەرماندەی لێوەشاوە، گرێدا. پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرموی: مەگەر كوفرێكی ئاشكرایان لێبەدیبكەن كە لەدینی خوادا بەڵگەتان لەسەری هەبێت.

 6. پێشەوا موسلیم لە (ام الحصین)ەوە دەڵێت: پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لەحەجی ماڵئاواییدا فەرموی: " ولو استعمل عليكم عبد يقودكم بكتاب الله, إسمعوا وأطيعوا..".

واتە: ئەگەر بەندەیەكیش بكرێ بەفەرماندەو ئەمیرتان, ئێوە هەرگوێڕایەڵیبن, بەڵام بەو مەرجەی بەكتێبەكەی خوا حوكمتانبكات.

خوێنەری بەڕێز:

مەبەستمان لەهێنانی ئەم ئایەت‌و فەرمودانەو لەنوسینی ئەم باسە رونكردنەوەیەكی سەرپێییە بۆ بەڕێزتان تابزانن كە تەواوی ئەو فەرمودانە فەرمان بەگوێڕایەڵیی حاكمەكان دەدەن, هەڵواسراون بە "مالم یؤمر بمعصیة الله.."وە، جا كەوابو ئەوانەی وا هەردەم خەریكی كاری ناپەسەندو ناشرین و ناحەزو ناشیاون, ئەوانەی وا بڕوایان فاسیدبوە, ئەوانەی وا تۆزقاڵەیەك بەلای ئیسلامدا نایەن, ئەوانەی وا رازینین بەبەرنامەكردنی شەریعەتی ئیسلام, ئەوانەی كە دەیانەوێ هەر رۆژەی ناڕۆژێ شتێكی (ئایین) بقرتێنن, ئەوانەی وا گاڵتەو گەمە بەنوێژو جۆرە خوا پەرستییەكانی تر دەكەن, ئەوانەی كە زیناو قومارو شەراب‌و عارەق‌و تێكەڵیی ژن‌و پیاو حەڵاڵدەكەن!! ئایا خەڵكانێكی ئاوا رەوایەو دروستە, بڵێی: گوێبیست‌و ئیتاعەیان دەبێ بكرێ؟! ئەو پێشەوایانەش كە بەدرێژایی مێژو گلەییانلێكراوە, كۆمەڵێك بون ئەندازەیەك سستییان لەنوێژو ئەنجامدانی هەندێ واجباتدا كردوە, جا كەوابو: وریابە گوێبیستی ئەم حاكمانە نەبیت!.

ئەحمەد كاكە مەحمود

6:55 ص